Patiënt

Wat is robot-geassisteerde chirurgie?

Steeds vaker kiezen gynaecologen voor een operatie met behulp van een operatierobot. Dit heet ook wel robot-geassisteerde chirurgie. Het is een moderne en verfijnde vorm van een kijkoperatie, waarbij de arts met extra precisie kan werken op plekken die soms lastig bereikbaar zijn.

Bij een robot-geassisteerde operatie zit de gynaecoloog niet direct boven de operatietafel, maar achter een speciale console in de operatiekamer. Vanuit deze console bedient de arts de robotarmen die kleine, fijne instrumenten vasthouden. Deze instrumenten kunnen draaien en bewegen op manieren die de menselijke hand niet kan. Daarnaast ziet de arts het operatiegebied sterk vergroot en in 3D. Dit zorgt ervoor dat weefsel heel nauwkeurig kan worden verwijderd of hersteld.
Belangrijk om te weten: de operatierobot doet niets uit zichzelf. De gynaecoloog houdt altijd de volledige controle en blijft op de operatiekamer zelf aanwezig om de robot te besturen. De robot helpt alleen om nog preciezer en zorgvuldiger te werken. Voor u als patiënt betekent dit vaak kleinere wondjes, minder pijn na de operatie, een sneller herstel en minder kans op complicaties zoals veel bloedverlies.

In de gynaecologie wordt robot-geassisteerde chirurgie gebruikt bij verschillende ingrepen, zoals het weghalen van de baarmoeder (uterus extirpatie), het verwijderen van vleesbomen (myoomenucleatie), het behandelen van endometriose, het verstevigen van de vaginatop bij een verzakking (sacrocolpopexie) en bij sommige vormen van gynaecologische kanker. Uw gynaecoloog bespreekt altijd met u of deze operatietechniek in uw situatie de beste keuze is.

Hoe werkt een operatierobot?

In dit filmpje leggen we u uit hoe deze robot kan helpen bij het uitvoeren van de operatie.

Indicaties in de gynaecologie

Benigne gynaecologie

Uterus extirpatie – baarmoeder verwijdering

Het verwijderen van de baarmoeder kan op verschillende manieren gebeuren: met een buikoperatie, een vaginale operatie of een kijkbuisoperatie. Als er wordt gekozen voor de kijkbuisoperatie, kan daarbij ook de operatierobot worden gebruikt. Dit zal echter niet bij alle baarmoederverwijderingen via de kijkbuisoperatie gebeuren: vaak wordt het met een ‘gewone’ kijkbuisoperatie gedaan. De operatierobot wordt bij deze operatie gebruikt als het een verwachte lastige ingreep is, omdat het beter zicht (3D beeld en optische zoom) en optimaler functionerend instrumentarium (articulerend en intuïtief bedienbaar) dan een groot voordeel bieden voor de gynaecoloog om veilig te kunnen opereren. Omstandigheden waarbij de operatierobot in zo’n geval meerwaarde heeft zijn onder andere:
– Eerdere buikoperaties, waaronder ook keizersneden
– Ernstig overgewicht
– Afwijkingen in de vorm en grootte van de baarmoeder
De afweging welke operatietechniek wordt toegepast bij het verwijderen van de baarmoeder is een keuze die verschilt per patiënt.

Myoomenucleatie – vleesboom verwijdering

Vleesbomen of myomen kunnen vervelende klachten geven als hevig bloedverlies tijdens de menstruatie, volumeklachten (druk op de blaas of andere buikorganen) en vruchtbaarheidsstoornissen. Soms wordt ervoor gekozen om de vleesbomen via de buik te verwijderen. Als er de vleesbomen uit de baarmoeder worden verwijderd, ontstaan er wonden die weer hersteld (gehecht) moeten worden. Dit hechten moet nauwkeurig gebeuren omdat dit het herstel van de baarmoeder bevordert. De operatierobot is hierbij een uitkomst, omdat hechten hiermee gemakkelijker gaat dan met een gewone kijkbuisoperatie. Hierdoor kunnen gynaecologen een operatie die voorheen met een buiksnede moesten worden uitgevoerd, nu met een robot-geassisteerde kijkbuisoperatie doen.

Endometriose

Bij endometriose zit er weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder. Bijvoorbeeld op de eierstokken of eileiders. Als u door endometriose ernstige pijnklachten heeft, kan de arts u een operatie voorstellen. Tijdens een operatie kunnen we endometriose weghalen. Meestal gebeurt dit met een kijkoperatie. Bij de operatie proberen we alle endometriose weg te halen om zo de kans dat de klachten terugkomen zo klein mogelijk te maken. Als er veel endometriose weefsel is, doen we soms een uitgebreidere operatie. Deze uitgebreide ingrepen doet de gynaecoloog vaak samen met een darmchirurg (bij endometriose in de darmwand) en/of een uroloog (bij endometriose in de blaaswand of bij de urineleiders). Bij zo’n uitgebreide ingreep wordt vaak gebruik gemaakt van de operatierobot, omdat deze operaties lang duren en lastig kunnen zijn. Met de operatierobot heeft de arts beter zicht en kan er heel nauwkeurig gewerkt worden.

Urogynaecologie

Sacrocolpopexie – verzakkingsoperatie
Een verzakking kan worden verholpen door een operatie. Als het eigen weefsel niet sterk genoeg is om bij de operatie te gebruiken, kan de gynaecoloog een implantaat (ook wel een ‘synthetisch matje’ genoemd) plaatsen. Dit implantaat kan worden ingebracht via een kijkoperatie in de buik (laparoscopische sacrocolpopexie) of via de vagina (vaginaal implantaat). Als het implantaat via een kijkoperatie in de buik wordt ingebracht, kan hiervoor de operatierobot worden gebruikt. Verzakkingen van de vaginatop, baarmoeder en/of voor- en achterwand van de vagina kunnen hiermee verholpen worden. De implantaten die gebruikt worden zijn onoplosbaar en hebben daardoor als voordeel dat ze ook op lange termijn stevigheid behouden. Het nadeel is echter dat een kleine groep vrouwen (2%, dus 1 op de 50) na een operatie waarbij een implantaat wordt geplaatst langdurige pijn heeft na de ingreep. Daarom zijn we terughoudend met het plaatsen van implantaten en wordt dit in de praktijk vaak pas gedaan nadat een eerdere operatieve ingreep om de verzakking te verhelpen zonder implantaat niet succesvol bleek.
Het implantaat heeft een Y-vorm: de korte poten worden aan de voor- en achterwand van de vagina vastgemaakt en de lange poot aan het heiligbeen. Hiermee wordt de vaginatop als het ware opgehangen. Voor het plaatsen van het implantaat is het belangrijk dat deze goed vast zit aan de voor- en achterwand van de vagina en op de top van de vagina of de baarmoedermond. Hiervoor worden heel veel kleine hechtingen gebruikt. De operatierobot heeft als voordeel dat de gynaecoloog door het 3D zicht en de optische zoom nog beter kan kijken en makkelijker kan hechten dan met een ‘gewone’ kijkbuisoperatie. Ook duurt deze operatie relatief lang (zo’n 2 tot 3 uur) en dat is met het gebruik van de operatierobot makkelijker vol te houden.

Gynaecologische oncologie

Cervixcarcinoom/Baarmoederhalskanker

Afhankelijk van het type tumor en de uitgebreidheid van ziekte bestaat de behandeling uit een operatie. Bij deze operatie wordt de baarmoeder en soms het steunweefsel van de baarmoeder verwijderd. Dit wordt een radicale hysterectomie genoemd. Het uitvoeren van deze operatie met de robot heeft als voordeel dat je sneller hersteld en korter in het ziekenhuis opgenomen bent. Patiënten hebben minder bloedverlies tijdens en minder pijn na de operatie. De oncologische uitkomsten (kans dat de ziekte terugkomt en kans op genezing) in vergelijking met een gewone operatie worden momenteel in een grote Europese studie onderzocht.

Naast de baarmoederoperatie is het vaak ook noodzakelijk om een deel van de lymfklieren die in verbinding staan met de baarmoeder te verwijderen. De schildwachtklierprocedure is hier een onderdeel van. Dit houdt in dat de lymfeklieren die als eerste aansluiten op de tumor verwijderd worden om zeker te weten of daar geen uitzaaiingen in zitten. Deze lymfeklieren worden ook wel schildwachtklieren genoemd. De schildwachtklieren kunnen opgespoord worden door bepaalde stoffen in te spuiten rond de tumor. Deze stoffen ‘kleuren’ de schildwachtklieren, zodat de arts kan zien waar deze schildwachtklieren zitten. Er zijn verschillende technieken voor het ‘kleuren’ van de schildwachtklier beschikbaar. Meestal wordt voor een groene fluoriserende stof gekozen.

Endometriumcarcinoom/Baarmoederkanker

Ook bij deze ziekte is de basis van de behandeling vaak het verwijderen van de baarmoeder. Indien de tumor een verhoogd risico heeft op uitzaaiingen wordt daarnaast een zogenaamde stadiëringoperatie uitgevoerd. Bij deze operatie wordt een deel van de lymfklieren en soms het vetschort (omentum) verwijderd. Deze weefsels worden onderzocht door de patholoog op de aanwezigheid van uitzaaiingen. De uitkomst van dit onderzoek bepaald welke aanvullende behandeling na de operatie noodzakelijk is. Ook bij deze operatie heeft het gebruiken van de robot veel voordelen. Het is bijvoorbeeld niet meer nodig om een grote buikwond te maken, maar de operatie kan worden gedaan met 5 kleine incisies.

Ovariumcarcinoom/Eierstokkanker

Bij eierstokkanker in een vroeg stadium wordt in sommige gevallen ook een stadiëringsoperatie uitgevoerd. Vaak wordt eierstokkanker pas ontdekt in een hoger stadium. De behandeling bestaat dan uit een combinatie van chirurgie en chemotherapie. De chirurgische behandeling wordt debulking genoemd. Bij een debulking wordt alle zichtbare tumor in de buikholte verwijderd. Deze operatie kan nog niet altijd met de robot omdat een gewone operatie meer overzicht geeft. De verwachting is wel dat we in de toekomst vaker robot debulkingen gaan doen, met name als we met nieuwe technieken tijdens de operatie zichtbaar kunnen maken waar de afwijkende cellen zich bevinden.

Wat zijn de voordelen?

Een operatie met de operatierobot heeft voor veel vrouwen verschillende voordelen ten opzichte van een ‘open’ buikoperatie of een gewone kijkoperatie. De belangrijkste voordelen zijn:

• De operatiewondjes zijn vaak kleiner, waardoor u minder pijn heeft en de littekens kleiner zijn.
• De operatierobot biedt beter zicht door 3D zicht en 10x optische zoom
• Het instrumentarium van de robot kan articuleren, wordt intuïtief bedient en filtert trillingen eruit waardoor operaties optimaler en preciezer kunnen worden uitgevoerd
• Doordat de arts heel nauwkeurig kan werken, is er meestal minder bloedverlies.
• De kans op complicaties is vaak kleiner.
• U kunt vaak sneller uit bed en eerder naar huis.
• U herstelt meestal sneller, waardoor u uw dagelijkse activiteiten weer sneller kunt oppakken.

Wat zijn de mogelijke nadelen?

• Net als bij elke operatie zijn er ook bij een robot-geassisteerde operatie aandachtspunten of nadelen om rekening mee te houden:
• Een operatie met de operatierobot duurt soms iets langer dan een gewone kijkoperatie.
• Opereren met de operatierobot heeft een grotere impact op het milieu (meer afval) dan een open buikoperatie.
• Niet elke ingreep is geschikt voor de operatierobot; uw arts bepaalt samen met u of het voor uw situatie de beste keuze is.
• Ook bij een robot-geassisteerde operatie kunnen complicaties optreden, zoals een bloeding, infectie of beschadiging van omliggende organen, maar deze risico’s zijn vaak kleiner dan bij een ‘open’ buikoperatie.
• Soms kan het nodig zijn om tijdens de operatie alsnog over te gaan op een gewone kijkoperatie of een ‘open’ buikoperatie, bijvoorbeeld als er onverwacht veel verklevingen zijn.

Veelgestelde vragen